Najczęściej czytana książka świata: Biblia (4)

Biblia szarospotacka  

     Biblia królowej Zofii, Biblia Szaroszpatacka - najstarsza próba przetłumaczenia Starego Testamentu na język polski. Została wykonana na zlecenie żony Władysława Jagiełły, królowej Zofii Holszańskiej. Przekład ukończony został w latach 1453-1455.

     Jednym z autorów tłumaczenia był kapelan królowej Andrzej z Jaszowic. Przekładu dokonano z Wulgaty w oparciu o wcześniejsze przekłady czeskie. Biblia nie została ukończona - uzupełnienia iluminacji pojawiały się jeszcze w XVI wieku. Pisaniem trudniło się kilku kopistów, m. in. Piotr z Radoszyc. Biblia nie została dokończona.

     W początkach XVI wieku uzupełniono pierwszą kartę nie dokończoną iluminacją; na dolnym marginesie naklejone są dwa barwne drzeworyty przedstawiające Orła Polskiego i Pogoń litewską. W połowie XVI wieku Biblia znajdowała się rękach rodziny Krotoskich, którzy ufundowali oprawę (1562), później znalazła się w bibliotece Rafała Leszczyńskiego w Baranowie (1624). Od roku 1708 biblia znajdowała się w bibliotece kolegium kalwińskiego w Sárospatak na Węgrzech. Od nazwy tej miejscowości pochodzi druga nazwa tego zabytku literatury.

     Do II wojny światowej zachowało się 185 kart, a na nich Stary Testament do księgi Estery. Odnaleziono także fragmenty dalszych ksiąg Starego Testamentu, natomiast nie jest pewne, czy przełożono również Nowy Testament. Zabytek uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej. Do dziś dnia dotrwały pojedyncze karty m.in. dwie karty znajdują się w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu, fragment karty jest w Bibliotece Muzeum Narodowego w Pradze.

     Tekst Biblii Szaroszpatackiej jest jednak znany z późniejszych wydań i opracowań. W 1856 r. w Poznaniu Marian Jaroszyński wydał chromolitografię fragmentu Biblii Szaroszpatackiej. Całość tekstu po raz pierwszy ukazała się we Lwowie w 1871 r. w publikacji "Biblia Królowej Zofii żony Jagiełły. Z Kodeksu Szaroszpatackiego. Nakładem Księcia Jerzego Henryka Lubomirskiego wydał Antoni Małecki". Kolejne wydanie, mające charakter fototypiczny pochodzi z Krakowa z 1930 r. i jest nim wydana w nakładzie 220 egz. pozycja pt. "Biblia Szaroszpatacka. Podobizna Kodeksu Biblioteki Ref. Gimnazjum w Szaroszpataku. Wydał Ludwik Bernacki". Ostatnie dostępne opracowanie Biblii Szaroszpatackiej pt. "Biblia Królowej Zofii (Szaroszpatacka) wraz ze staroczeskim przekładem Biblii" pochodzi z lat 1965-1971 i wydane zostało przez Stanisława Urbańczyka i Vladimira Kyasa w ramach wydawnictw źródłowych Ossolineum.

Czytaj dalsze części: (1), (2), (3), (5), (6), (7).